รอยเหมือง สารคดีภาพเล่าเรื่องเหมืองแร่ในเมืองไทย
ภาพ: เริงฤทธิ์ คงเมือง
เรื่อง: บำเพ็ญ ไชยรักษ์
จากช่างภาพ
ในหลุมเหมืองแห่งสยาม
“ฮึ่มมม...”
เสียงระเบิดจากภูเขาที่เหี้ยนกุดจนไม่เหลือเค้าโครงเดิม ดังสะท้านราวกับเสียงสายฟ้าท่ี่เคร่งเครียด กำลังผ่อนคลายประจุบวกที่อัดแน่นเต็ม โดยการทุ่มตัวลงฟาดผืนดิน...ในแทบทุกครั้งที่เราเข้าใกล้บ่อเหมืองแร่หลากชนิดที่กระจายอยู่ทั่วประเทศ ในความรู้สึกของคนที่เติบโตจากชนบท และได้อาหารสดส่งตรงจากไร่นาป่าดอนมาเลี้ยงชีวิตอย่างผมนั้น มันช่างน่าอึดอัดจนยากจะทำใจ
ในความรู้สึกของการแวะเวียนฉาบฉวยอย่างคนนอกนั้นมีหรือจะเทียบคนที่เกิดมาจากผืนดินแม่ ที่ทุกโมเลกุลชีวิตเชื่อมต่อเป็นอันเดียวกับดิน น้ำ ป่า เขา และอากาศธาตุทั้งมวล ราวกับเครื่องใช้ไฟฟ้าที่เสียบกับเต้าพลังงาน
ในนามของคนที่ต้องเข้าไปเป็นประจักษ์พยานและถ่ายทอดความเป็นไปของสถานการณ์ผลกระทบจากอุตสาหกรรมเหมืองแร่ ความรุ่งโรจน์โชติช่วงของฝ่ายหนึ่งกับความเหี่ยวแห้งแล้งระทมของอีกฝ่ายท่ามกลางบรรยากาศเทาทะมึน นับจากแดนใต้สุดจรดเหนือสุดแดนสยาม นับจากอดีตกาลหลายร้อยปีถึงในวินาทีที่ทุกคนได้เปิดหนังสือเล่มนี้ขึ้นและกระทั่งปิดมันลง
ภาพครอบครัวที่เคยเป็นแรงงานและเคยมีรายได้ไม่ขาดมือ จำต้องอยู่อย่างซอมซ่อในบ้านพักคนงานเหมืองเก่าร้าง รายล้อมด้วยกองเศษดินจากการทำเหมืองที่เพาะปลูกไม่ได้ผล ซ้ำยังมีสารพิษที่ตกค้างในแหล่งน้ำ ดิน พืชผักผลไม้ คนป่วย คนทุกข์ คนจน และคนที่ร่ำรวยได้ดิบได้ดี ต่อยอดธุรกิจติดโผคหบดีของประเทศ คือสิ่งที่เราเห็น...ทุกคนเป็นคนเหมือง
“น้ำก็เน่า”... “ปูปลาห้ามกิน”... “ข้าวขายไม่ได้”... “ผลไม้ไม่มีใครอยากซื้อ”... “ลูกสาวหมู่บ้านนั้น..ไม่มีใครกล้าเอา” คือสิ่งที่ี่เราได้ยิน...คือคำจากคนเหมือง
ในนามประจักษ์พยาน เราได้พยายามอย่างเต็มที่แล้วตลอดทุกขั้นตอน นับตั้งแต่เก็บเกี่ยว คัดสรร บ่มเพาะ และแปรรูป รวมทั้งถ่ายทอดออกมาไว้ในเล่ม นี่อาจไม่ใช่หนังสือภาพที่เน้นภาพสวยงาม หรือหนังสือเรื่องที่เน้นขายความเป็นวรรณกรรมอันจรรโลงจิต ด้วยเนื้อหาอันหนักหน่วง เราเลือกที่จะหาสัดส่วนที่พอเหมาะไม่ให้หนักอึ้ง แต่ก็ไม่หวานเลี่ยน
การที่ทุกท่านจะทนอ่าน ทนดูจนจบหน้าสุดท้าย ถือว่าเป็นกุศลอย่างหนึ่ง อย่างน้อยก็ได้ร่วมทำให้ขบวนการสื่อสารจากต้นทางได้ถึงวาระสุดท้ายของมัน
“มันไม่ง่ายที่เราจะไม่ทำเหมืองใดๆ ในประเทศหรือบนโลกใบนี้
...พอๆ กับมันเป็นไปไม่ได้ที่จะไม่เกิดผลกระทบต่างๆ นานา
...และมันง่ายมากที่เราจะไม่ต้องสนใจใดๆ ต่อผู้ที่ได้รับผลกระทบที่เกิดขึ้น
...ในขณะที่ทั้งคอ แขน นิ้ว ติ่งหู ต่างสวมใส่ หุ้มห่อทองคำ เงิน และอื่นๆ
...ในขณะที่บ้านเรือน อาคาร เครื่องใช้ไม้สอย ต่างประกอบจากผลผลิตของเหล็ก ทองแดง หิน และแร่ธาตุ อีกสารพัดจากภูเขาและผืนดิน
...ในขณะที่เรายังตัดสินใจไม่ยอมเลือกพลังงานสะอาดที่สะอาดจริงๆ และไม่มีวันหมด เพื่อทดแทนพลังงานจากถ่านหินที่โมษณาชวนเชื่อผ่านสื่อกระแสหลักว่าสะอาดมาก
...โปรดจดจำไว้ว่า ความสุข ความสบาย ความโก้หรูที่ฉาบรอบเนื้อตัวเราทุกคน ต่างมีส่วนผสมของความระทมทุกข์ เลือดเนื้อ...แลหยดน้ำตา”
เริงฤทธิ์ คงเมือง (ช่างภาพ)
หมายเหตุ หนังสือเล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งของหนังสือชุด “เล่าเรื่องเหมืองแร่ในเมืองไทย” ประกอบด้วยหนังสือ 2 เล่ม คือ “เมฆปริศนา ประวัติศาสตร์บอกเล่าถึงเหมืองแร่ในประเทศไทย” ซึ่งเป็นเล่มที่อุดมไปด้วยเนื้อหาสาระที่อ่านง่าย ได้ทั้งความรู้ความเข้าใจและเห็นภาพตามไปด้วยราวกับตาเห็น และ “รอยเหมือง สารคดีภาพเล่าเรื่องเหมืองแร่ในเมืองไทย” ซึ่งเป็นหนังสือภาพถ่ายด้วยฝีมือชั้นโปร พร้อมคำบรรยายที่สั้น กระชับ บอกเล่าข้อมูลและสะท้อนความรู้สึกนึกคิดได้ดีเยี่ยม
คลิกที่รูปเพื่อดาวน์โหลดหนังสือ
