รายงานการวิจัยฉบับย่อเรื่อง การเฝ้าระวังผลกระทบทางสุขภาพโดยชุมชน: กรณีศึกษาการประกอบกิจการเหมืองแร่ทองคำของบริษัท อัครา รีซอร์สเซส จำกัด (มหาชน)
Community-led Health Impact Surveillance:
A Case Study of the Gold Mining Operations by Akara Resource Public Company Limited.
ตามที่ได้มีเรื่องร้องเรียนเกี่ยวกับผลกระทบทางด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชนจากการประกอบกิจการเหมืองแร่ทองคำของบริษัท อัครา รีซอร์สเซส จำกัด (มหาชน) ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2557 เป็นต้นมา ส่งผลให้ห้วหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ได้อาศัยอำนาจตามมาตรา 44 ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) มีคำสั่งที่ 72/2559 ให้ผู้ประกอบการที่ได้รับประทานบัตรและใบอนุญาตต่างๆ ตามกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการประกอบกิจการเหมืองแร่ทองคำระงับการประกอบกิจการไว้ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2560 เป็นต้นไป จนกว่าคณะกรรมการนโยบายบริหารจัดการแร่แห่งชาติจะมีมติเป็นอย่างอื่น คำสั่งดังกล่าวจึงผลทำให้เหมืองแร่ทองคำของบริษัท อัครา รีซอร์สเซส จำกัด (มหาชน) ต้องปิดการประกอบกิจการไว้ชั่วคราวด้วย และมีคำสั่งให้ตั้งคณะกรรมการตรวจสอบข้อเท็จจริง และให้กระทรวงสาธารณสุขและกระทรวงแรงงานเข้ามาดูแลสุขภาพความเป็นอยู่ของประชาชนและแรงงานที่ได้รับผลกระทบจากการระงับกิจการ แต่ด้วยข้อจำกัดของการเข้าถึงข้อมูลและความไม่ครบถ้วนของข้อมูลด้านสุขภาพและสิ่งแวดล้อม คณะกรรมการจึงไม่สามารถสรุปผลได้อย่างชัดเจนว่า การดำเนินกิจการเหมืองแร่ทองคำก่อให้เกิดผลกระทบหรือไม่
ต่อมา หลังการประกาศใช้พระราชบัญญัติแร่ พ.ศ. 2560 เหมืองแร่ทองคำดังกล่าวได้กลับมาเปิดดำเนินการอีกครั้ง สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) จึงให้การสนับสนุนโครงการวิจัยเรื่อง “การเฝ้าระวังผลกระทบทางสุขภาพโดยชุมชน: กรณีศึกษาการประกอบกิจการเหมืองแร่ทองคำของบริษัท อัครา รีซอร์สเซส จำกัด (มหาชน)” เพื่อเสริมสร้างความรู้และการมีส่วนร่วมของชุมชนในการติดตามผลกระทบด้านสุขภาพอย่างต่อเนื่อง
การพัฒนาระบบเฝ้าระวังผลกระทบทางสุขภาพในโครงการนี้มาจากแนวคิด “วิทยาศาสตร์ภาคพลเมืองเพื่อสุขภาพ” โดยมีขั้นตอนหลัก 4 ขั้นตอน ได้แก่ 1) วิเคราะห์แหล่งกำเนิดมลพิษ และจัดทำแผนที่เส้นทางการเคลื่อนที่ของมลพิษเชื่อมโยงกับกลุ่มเสี่ยง, 2) กำหนดตัวชี้วัด พัฒนาเครื่องมือสำหรับชุมชน ระบบบันทึกข้อมูลและการตอบสนอง รวมถึงหลักสูตรฝึกอบรมสำหรับนักวิทยาศาสตร์ภาคพลเมืองด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ, 3) ดำเนินการเฝ้าระวังในพื้นที่ และ 4) เชื่อมโยงข้อมูลกับภาคนโยบาย เพื่อสื่อสารความเสี่ยงและกำหนดมาตรการปกป้องกลุ่มเสี่ยง
การดำเนินงานแบ่งออกเป็น 2 ระยะ โดยโครงการนี้อยู่ในระยะแรก ครอบคลุมขั้นตอนที่ 1 และ 2 ระหว่างวันที่ 1 กรกฎาคม 2567 ถึง 31 ตุลาคม 2568 ใช้รูปแบบการวิจัยเชิงปฏิบัติการ มีเป้าหมายเพื่อสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วนในการกำหนดแนวทางการเฝ้าระวังผลกระทบทางสุขภาพจากกิจกรรมเหมืองแร่และโรงแต่งแร่ทองคำของบริษัท อัครา รีซอร์สเซส จำกัด (มหาชน) พร้อมทั้งพัฒนานักวิทยาศาสตร์ภาคพลเมืองด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ เพื่อร่วมกับภาคส่วนต่างๆ ในการเฝ้าระวังผลกระทบ และออกแบบระบบฐานข้อมูลด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพจากการดำเนินงานของนักวิทยาศาสตร์ภาคพลเมือง
คลิกที่ภาพด้านล่างเพื่ออ่านต่อ
