ฝ่าข้ามความเหลื่อมล้ำด้วยกระบวนการสร้างความรู้ร่วม: การประเมินผลกระทบทางสุขภาพโดยชุมชน
ฝ่าข้ามความเหลื่อมล้ำด้วยกระบวนการสร้างความรู้ร่วม: การประเมินผลกระทบทางสุขภาพโดยชุมชน Coping with Inequality thru Co-Production of Knowledge: Community Health Impact Assessment
โดย สมพร เพ็งค่ำ
นักวิชาการอิสระด้านการประเมินผลกระทบทางสุขภาพโดยชุมชน
เขมวไล ธีรสุวรรณจักร
นักวิจัยอิสระ
วารสารวิจัยสังคม ปีที่ 42 ฉบับที่ 1 (ม.ค.–มิ.ย. 2562) หน้า 53-80.
บทคัดย่อ
จากการศึกษาพบว่า รายงานอีไอเอและอีเอชไอเอ มีความสําคัญใน ฐานะเป็นข้อมูลประกอบการตัดสินใจออกใบอนุญาตโครงการพัฒนาต่าง ๆ แต่การประเมินผลกระทบสิ่งแวดล้อมปัจจุบันขาดความเป็นอิสระทางวิชาการ ความเหลื่อมล้ําเกิดจาก 1) ระบบที่เอื้อประโยชน์ให้กับเจ้าของโครงการมากกว่า คนท้องถิ่น ไม่ว่าจะเป็นโอกาสในการเข้าถึงข้อมูล สิทธิและอํานาจในการกําหนด วิธีการ เนื้อหาและความเป็นเจ้าของรายงาน รวมถึงการเข้าถึงกลไกการตัดสินใจ รายงาน และ 2) กรอบคิดเกี่ยวกับวิธีการสร้างความรู้ยังคงยึดแบบแผนของ ผู้เชี่ยวชาญเป็นหลัก ในขณะที่กระแสโลกปรับมาสู่โหมดการสร้างความรู้ร่วม ทําให้มีการใช้อํานาจทางสังคมที่สูงกว่า ผ่านภาษาเทคนิควิชาการมากดทบั ภาษา และความรู้ของคนท้องถิ่น ในส่วนของชุมชนได้ปรับตัวโดยใช้การประเมินผล กระทบด้านสุขภาพเป็นเครื่องมือในการสร้างคุณค่าและอัตลักษณ์ของชุมชน ผสานความรู้ร่วมกับนักวิชาการที่วางใจ เพื่อเพิ่มอํานาจต่อรองในขั้นพิจารณา รายงานฯ และการตัดสินใจออกใบอนุญาตโครงการ ซึ่งกระบวนการดังกล่าว นอกจากจะแสดงให้เห็นถึงการฝ่าข้ามความเหลื่อมล้ําด้วยรูปแบบวิธีการสร้าง ความรู้ร่วมแล้ว ยังนําไปสู่การเปลี่ยนระบบที่ผูกขาดการสร้างความรู้โดยกลุ่ม นักวิชาการ ผู้เชี่ยวชาญที่อยู่ในมหาวิทยาลัย หน่วยวิจัย บริษัทที่ปรึกษา รวมถึง หน่วยงานของรัฐ มาเป็นการเปิดพื้นที่ให้มีผู้สร้างความรู้ กลุ่มใหม่ ๆ และให้มีการ ผสานความรู้ระหว่างกลุ่มผู้สร้างความรู้เหล่านี้เข้าด้วยกัน
